به گزارش کافه کارآفرینی هپی لند و به نقل از خبرگزاری مهر، ظاهرا دولت‌های مختلف علاقه خاصی به افزایش مناطق آزاد تجاری – صنعتی و ویژه اقتصادی دارند؛ هر چند نمایندگان مجلس تا پیش از حضور در دولت، منتقد عملکرد مناطق آزاد بوده‌اند اما اکنون در یک چرخش ۱۸۰ درجه‌ای، به دنبال گسترش و اضافه‌کردن مناطق آزاد هستند.
در طول سال‌های اخیر، گزارشات خبری و کارشناسی متعددی در رابطه با عدم کارایی مناطق آزاد و مشکلات آن منتشر شده است. با این وجود همچنان عده‌ای در دولت و مجلس خواستار افزایش مناطق آزاد هستند. نکته جالب‌توجه این است که تمامی مطالب بر عدم تحقق اهداف مناطق آزاد تأکید دارند؛ هرچند مسئولان مناطق آزاد همواره سعی می‌کنند با مانور رسانه‌ای عملکرد این مناطق را برای کشور رو به بهبود و مفید جلوه دهند.
دبیر شورا یعالی مناطق آزاد، منتقد گذشته؛ حامی فعلی
سعید محمد که پس از انتخاب سید ابراهیم رئیسی به‌عنوان سیزدهمین رئیس‌جمهور ایران، به سمت دبیر شورایعالی مناطق آزاد تجاری – صنعتی و ویژه اقتصادی منصوب شد، از همان ابتدا به نقد عملکرد مناطق آزاد پرداخت و افزایش تعداد مناطق آزاد را غیرمنطقی دانست. وی در آذرماه سال ۱۴۰۰، ایجاد ۷ منطقه آزاد جدید را اشتباه بزرگی عنوان کرد و گفت: هنوز از ظرفیت مناطق آزاد فعلی بهره‌برداری صورت نگرفته و ولع ایجاد مناطق آزاد به کشور آسیب می‌زند.
نکته جالب‌توجه این بوده که دبیر شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی به شکل دقیق افزایش مناطق آزاد را سبب آسیب به کشور عنوان کرده بود. با این وجود اظهارات این مقام مسئول در کمتر از چند ماه تغییر کرد و گویا در حال حاضر به دنبال تصویب مناطق آزاد جدید است.
عجیب تر اینکه محمد در اظهارات خود به تراز تجاری مثبت این مناطق که پس از سال‌ها مثبت شده است، اشاره می‌کند. نکته‌ای که از دید دبیر شورایعالی مناطق آزاد، عامدانه و یا سهواً پنهان مانده به میزان صادرات انرژی از این مناطق بوده که همین امر مثبت شدن تراز تجاری این مناطق را به دنبال داشته است. موضوعی که حتی رئیس‌جمهور نیز در آبان ۱۴۰۰ به آن اشاره کرد. رئیسی دراین خصوص گفت: «معمولاً در آمار مربوط به صادرات از مناطق آزاد، بخش انرژی را هم محاسبه می‌کردند، درحالیکه صادرات انرژی، ارتباطی به این مناطق ندارد؛ لذا گزارش ارائه شده در خصوص آمار پایین صادرات غیرنفتی از این مناطق، بسیار تأسف‌برانگیز و نگران‌کننده است و در این زمینه باید تحول جدی ایجاد شود.»
دولت سیزدهم و افزایش مناطق آزاد
بر اساس پیشنهاد مطرح شده از سوی دولت، قرار بود مناطق «سرخس»، «دوغارون» و «مازندران» نیز به فهرست مناطق آزاد کشور اضافه شوند. البته مجلس شورای اسلامی، «مازندران» را ز لیست در انتظار حذف کرده است؛ همچنین دولت به ایجاد مناطق آزاد تجاری مشترک با روسیه و ترکیه نیز فکر می‌کند. بنابراین در آینده نزدیک باید منتظر معرفی مناطق جدید اقتصادی باشیم؛ بدیهی است با تداوم این روند، کل کشور به منطقه آزاد تبدیل می‌شود.
مسئله بعدی به عملکرد مدیران فعلی مناطق آزاد برمی‌گردد که این افراد نیز به‌مانند مسئولان پیشین عمل کرده و فقط برنامه‌هایی را روی کاغذ به رشته تحریر درآورده و عملاً تا به امروز خروجی و تغییر قابل‌ذکری غیر از چند تصویر دیده نشده است.
به طور مثال، در برنامه‌های مسئولان جدید مناطق آزاد مبنی بر همکاری با قطر در خصوص فرصت جام جهانی، ابهامات فراوانی به چشم می‌خورد. باید دید پس از برگزاری جام جهانی، آمار ورود مسافر به کشور چگونه خواهد شد و این برنامه‌ها تا چه حد قابلیت عملیاتی شدن دارد؟
ابهام جدید در لوایح مناطق آزاد
بر اساس ماده ۲۳ قانون برنامه ششم توسعه، ایجاد هرگونه منطقه آزاد تجاری – صنعتی و ویژه اقتصادی جدید، منوط به تصویب مجلس شورای اسلامی و تأمین زیرساخت‌های موردنیاز برای استقرار واحدهای تولیدی، اخذ مجوز موردنیاز از قبیل تأییدیه زیست‌محیطی، نظامی و امنیتی با رعایت قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری صنعتی و قانون تشکیل و اداره مناطق ویژه اقتصادی جمهوری اسلامی امکان‌پذیر است.
با این اوصاف بر اساس ماده قانونی فوق، ستاد کل نیروهای مسلح باید جهت تأسیس مناطق آزاد جدید تأییدیه نظامی و امنیتی بدهد. اخبار غیررسمی حکایت از عدم صدور این تأییدیه دارد. با این وجود دولت همچنان بر افزایش مناطق آزاد کشور پافشاری می‌کند و برای برطرف کردن این مانع در حال تلاش است.
